Смағұл Сәдуақасұлының мәйіт-күлі Астанадағы зиратқа жерленді

«Алашым» деп атқа қонып, қазағым деп қан жұтып, небәрі 33 жасында қыршын кеткен Смағұл Сәдуақасұлының жер қойнына берілмей, 77 жылдан аса жат жерде – Мәскеудің Дон зиратында қалған мәйіт-күлі өзі кезінде егемендігін аңсап, байтақ жерінің шекарасын бүтіндеп кеткен туған еліне келгесін де Астана төрінен бір шаршы метр жер бұйырмай, төрт ай мешітте тұрған еді. Сол асыл текті Алаш ұлының рухы кеше ақыры жай тауып, елорданың Бөгенбай батыр даңғылымен жалғасып кететін Астрахань күре жолының бойындағы зиратқа жерленді.
Заманында жастығына қарамай, ұлт үшін қыруар еңбек етіп, көрнекті мемлекет қай­раткері болған, бірақ қызыл импе­рия­ның қылышынан қан тамып тұрған сұрқия дәуірінде Мәскеуде жұмбақ жағдайда көз жұмған Смағұл Сәдуақасұлының мәйіт-күлі қалай табылып, Қазақстанға қалай әке­лінгенін газетіміздің қаңтардың 22-сі күнгі санында кеңінен жазған едік (қараңыз – «Алаш рухы жаңғырған күн!», 22.01.2011 жыл, «Алаш айнасы» газеті). Алайда дәл осын­дай тұлға рухының ойда жоқта елге ора­луына биліктегілер дайын болмай шық­қан сияқты. Өйткені бір топ ғалымның қай­рат қылуымен Мәскеуден әкелінген Сма­ғұл­дың мәйіт-күлін күтіп алуға ардагерін ардақ тұтқан қарапайым халық өкілдері – жастар, ғалымдар мен бірді-екілі депутат­тан басқа ресми тұлғалар келмеген еді... Ал ресми тұлғалар үнсіз отырып алғаннан кейін, Алаш қайраткерін мемлекеттік дең­гей­де, ұрпаққа өнеге етерліктей лайықты сый-құрметпен жерлеу мәселесі де сөз­бұй­даға салынып кеткеніне куә болдық, өкі­нішке қарай. Тіпті қайда жерлеу мәселесі де екіге жарылып, ұлттық қабірстан (пан­теон) құру мәселесі де осы кезде талқыға шықты. «Арнайы бір күнді белгілеп, жал­пы­қалалық қаралы шеру ұйымдастырып, қай зиратқа болса да билік өкілдерінің қатысуымен лайықты жерлеу рәсімін жа­са­са, жұрт риза болар еді ғой» деген ре­ніш­ті һәм орынды уәж­дердің де айтылуы сон­дықтан еді. Сөй­тіп, созбақтап жүргенде төрт ай да өте шы­ғып­ты. Қаңтардың 21-інде туған жеріне жет­кізілген Смағұл Сә­дуа­қасұлының мәйіт-күлі кеше ғана, ма­мырдың 20-сы күні жер қой­нына бе­ріл­ді.
Расын айту керек, осы уаққа дейін Сәдуа­қас Ғылмани мешітінде тұрған мар­құм­ның мәйіт-күлін жерлеуге халық айтар­лықтай көп жиналды. Бұл жолы аталған мешіттің алдына жиылған бұқара халықпен қатар, зиялылардың да, депутаттардың да қара­сы әжептәуір көп болды. Сол жерде жерлеу рәсіміне қала әкімдігі ұйытқы бо­лып жатқанын да естідік.
Смағұл Сәдуақасұлы кім еді?
1900 жылы туған Смағұл Сәдуа­қас­ұлы – 20 жасында ұлт жастарының көш­бас­шысы, 25 жасында ағарту министрі болған қайраткер. 16-17 жасынан қазақ жас­тарының «Бірлік» атты тұңғыш ұйымына араласып, кейіннен Ақмола облыстық Алашорда комитетінде, Сібір төңкеріс ко­ми­тетінде, Кеңестік Күншығыс ұлттары жас­­тарының орталық бюросында, Қазақ ав­тономиялық республикасының Жастар одағында, Қазақ ОАК төралқасында, Қазақ автономиялық республикасы Жоспарлау ко­миссиясында, Халық ағарту комис­са­риа­тында жауапты қызметтер атқарған. Оның қазақ елінің болашағы үшін аянбай еңбек еткенін Қазақстанның бүгінгі ше­ка­ра­сының бекіп қалуына себепкер болуы­нан-ақ көруге болады. Олай болса, бүгінгі шенеуніктер қайта Алаш ардагерімен мақ­та­нып, сол арқылы халықтың разылығына бө­ленбес пе еді?
Қала әкімдігі зират басына баратын жұрт­қа екі автобус жалдапты. Жерлеу рә­сі­міне Астана әкімі Иманғали Тас­ма­ғам­бетовтің өзі қатысып, бір қауым Пар­ламент депутаттары бар, жиналған көп­шілік Алаш ардагерінің қабіріне топырақ сал­ды. Сөйтіп, Смағұл Сәдуақасұлының ру­хы ен­дігі мәңгілік мекені – өзі жолына құр­бан болған, бүгінгі Тәуелсіз Қазақстанның бас қаласы – Астананың зиратынан жай тап­ты. Бұған да шүкір.