Еске алу кештері Табылды Досымов атындағы бард-ақындар фестиваліне ұласса деймін...

Бижан ҚАЛМАҒАНБЕТОВ, «ЗапКазСтройИнвест» ЖШС құрылтайшысы:

25 сәуір күні Ақтөбе қаласындағы Ғазиза Жұбанова атындағы облыстық филармонияның ғимаратында қазақтың тұңғыш бард-ақыны Табылды Досымовты еске түсіруге арналған «Мен қазақпын» атты кеш өтпек. Біз осы кешті ұйымдастырушылардың бірі, Табылдының көзі тірісінде ерекше сыйласқан ағасы, Бижан Қалмағанбетовпен әңгімелескен едік.

– Би аға, талап оң болсын!
– Әумин. Біз, бірнеше жігіт Табылдының көзі тірісінде оның Ақтөбеде шығар­ма­шылық кешін өткізуді жоспарлап едік. Тағдырдың жазуы шығар, енді, міне, еске алу кешін ұйымдастырғалы жатырмыз...
– Иә, Табылдыдай дара талантқа көзі тірісінде қандай құрмет көрсетсе де жарасар еді ғой...
– Әрине. Бірақ адамның дегені бол­майды екен... Бірақ «Өлгеннің артынан өл­мек жоқ», енді оның артында қалған ән­дерін халыққа жеткізу керек. Сол тарапта жасалып жатқан жұмыстардың бір тіні – осы кеш.
– Бәрекелді! Енді кеш жоспарын айта отырсаңыз...
– Табылды аяқ астынан кетіп қалды ғой. «Сендер — ғапылсыңдар» деп Құранда айтылғандай, ажалдың айтып келмейтінін білсек те, ақын бауырымыздың ғұмыры дәл осылай шорт үзіледі деген ой ешкімнің де басына келмеген шығар. Алдымен ақ­таулықтар ес жиды. Былтыр сол жақтағы азаматтар бас қосып, Табылдыны еске алу кешін өткізді.
Сол кештен соң мен де Ақтөбеде еске алу кешін өткізу туралы ойластыра бас­та­дым. Міне, сол кезде Ғазиза Жұбанова атын­дағы Ақтөбе облыстық филар­мо­ния­сына белгілі композитор, әнші Қанат Айт­баев директор болып келді де, ойымды соған жеткіздім. Қанат дереу қолдап, фи­лармонияның жоспарына енгізіп жі­берді. Сонымен сәуірдің 25-інде, бұйырт­са, Ақтөбе жұртшылығы Табылды әнде­рімен қауышады.
– Осы кешке Астана мен Алматыдан біраз кісілер келеді деп естіп жа­тырмыз.
– Иә, олардың ішінде Қорабай Есеновті ерекше бөліп айтқым келеді. Қазақта алғаш қолына гитара ұстап, ән айтқан осы кісі ғой. Ол шырқайтын «Жас қалам» әнін аға буын әлі ұмытқан жоқ. Табылды да ба­ла кезінде осы кісіге еліктеген екен. Осыдан бірнеше жыл бұрын Қарағандыға арнайы іздеп барып та қайтты. Табылды дүниеден өткенде Қорекең қатты қайғырды. «Та­былды мен Ержан (Бел­ғозиев – ред.) қос қанатым еді, бір қана­тымнан айы­рыл­дым», –  деп егілген ағаның Ақтөбе жұрт­шылығына айтары көп.
Қорабай ағамыздан басқа Табылдының кезінде Алматыны дүрілдеткен әндерінің қалай туғанына куә болған курстастары, бірге жүрген достары келе жатыр. Бүгінде мүйізі қарағайдай журналистерге айналған Арман Сқабылұлы, Серік Абас-Шах, Серік Жанболаттар жиналған жұртшылықты әдемі естеліктерімен сусындатары хақ. Та­былдымен КазГУ-дің жатақханасында бір бөлмеде тұрған белгілі ақындар Жұмабай Құлиев пен Әбубәкір Смайылдың да айтары аз болмаса керек. Досымовпен жақсы араласқан, ол дүниеден өткенде азалы ән жазып, жұртты жылатқан белгілі әнші-композитор Елена Әбдіхалықованың да сол әнін тыңдайды жұртшылық. Қа­зақтың тағы бір ерке қызы Роза Әлқожа да осы кеште Табылдыға арналған жаңа ән орындамақ.
Маңғыстау жұртшылығының сәлемін арқалап, облыстық мәдениет басқарма­сының бастығы Майра Ғұмарова бастаған бір топ адам келе жатыр. Сонымен бірге Атырау мен Оралдан кезінде Табылдыға қол ұшын беріп, қолтығынан демеген бір топ азамат Ақтөбеге қарай ат басын бұрып отыр. Демек, бұл бір мазмұнды кеш бол­мақ.
– Табылдының отбасы да келетін шығар?
– Иә, келіншегі Қарлығаш, балалары келеді.
– Кеште Табылдының әндерін кімдер орындайды?
– Ақтөбенің белгілі өнер жұлдыздары қазір ағаларының әндеріне өңдеу жасатып, әзірленіп жатыр. Әр әншінің әнді түсініп қабылдауы бөлек қой. Мүмкін, кейбір ән сәл басқаша сипат алатын шығар, бірақ бә­рібір Табылдының болмысы сезіліп тұрары хақ.
– Табылдымен жақсы араласқа­ныңызды білеміз. Онымен қалай та­нысып едіңіз?
– Мені онымен 2007 жылы сол кездегі Ақтөбе қалалық сәулет бөлімінің бастығы Шымыр Қарманов таныстырды. Оған дейін әндерін тыңдап жүретінмін. Бірден ағалы-інілі болып араласып кеттік. Мені «Биаға» дейтін. Бір күні әндерін таспаға жаздырғысы келетінін айтты. Мен Ақ­төбедегі «Димаш-Али» студиясына жаз­дыруды ұсындым, қаржысын өзім көтере­тінімді айттым. Сонымен 2009 жылы «Табылдың әні» атты ән жинағы шықты. Сонда баладай қуанғанын көрсең ғой. «Биаға, саған үлкен рақмет! 2000 дана дискіні жұрт пышақ үсті үлестіріп алып кетті», – деп звондады бірде. Сосын тағы да 1000 дана шығартып, жеткізіп бердім.
Диск демекші, Табылды дүниеден өткенде де жұртшылық бірден әндерін іздеді. Ақтауда өткен кеште де жиналғандар жапа-тармағай ән-жинақты алып жатты. Тағы 2000 данасын шығардық.
– Табылды дүниеден өтті деген хабарды кімнен естідіңіз?
– Атырауда тойда отыр едім, келіншегі звондап айтты. Дереу жолға шықтым. Мен барғанда ағайын-туысы ғана бар екен...
Жерлеуге қарақұрым халық жиналды. Астанадан – Фариза апай, Маңғыстаудан Светқали Нұржандар келді. Солай қалың ел болып, ақырғы сапарға аттандырып салдық.
– Басын қарайтуға да көп жүгі­ріпсіз...
– Тек ғана мен жүгірдім дегенім артық болар. Қаза үстінде осы мәселеге қатысты әңгіме болғанда уәде берген көп жігіттің кейін сырғып кеткені рас. Ал Табылдыға қойылған күмбездің макетін жасап, істі аяғына дейін жеткізген азамат – Шымыр Қарманов. Индердің бұрынғы әкімі Талғат Досанов та көп еңбек етті. Мен өзім де осы шаруа біткенше Ақтөбе мен Индердің арасын жол қылдым.
Осы арада Ақтаудағы «Каспийстрой­монтажпроект» ЖШС-ның басшысы Ықы­лас Байжігітовтің еңбегін ерекше айтқым келеді. Ықылас Табылдының көзі тірісінде көрмеген екен. Индерге бір сапар­мен кел­ген ол қаралы хабарды естіп, өзі әндерін сүйіп тыңдайтын ағасының үйіне құран оқытуға кіріп-шығады. Сол кезде біздің басын қарайтқалы жатқан ниетімізден ха­бардар болып, маған хабарласты. Дереу Маңғыстаудың ақ тасын жеткізіп берді. Міне, осындай жігіттердің арқасында бауы­рымыздың мәңгілік қонысын да салып бітірдік.
– Алла сауапқа жазсын! Табылдымен бірге көп жүрдіңіз ғой. Ол не айтатын еді? Мүмкін, ішкі сырын, армандарын да айтқан шығар...
– Жалпы, Табылды жылтыраққа аса құмар емес жігіт еді ғой. Тіпті суретке түсі­ріп жатсақ та қабағын шытатын. Үйге кел­генде естелік боп қалсын деп бейнетаспаға түсіріп алайық десек: «Ой, Биаға, алып тасташы, емін-еркін оты­райықшы...», – деп шыр-пыр болатын.
Оның арманы үлкен сахнаға оралу еді. «Бекер істедім, Алматыда қалуым керек еді. Анда-санда бір соғып кеткесін кімнің есінде қалып жарытасың? Жігіттер де уәде беріп қалғанымен, көз алдында жүрмегесін ұмытып кетеді...» – деп қын­жылатын. Кейін тағы: «Ай, сол адамдары құжынаған Ал­матыда не бар дейсің. Өз атакүлдігіңде ты­ныстап жүргенге не жет­сін...» – деп өз-өзін жұбататын. Сосын Иман­ғали Тас­мағам­бетов алып берген, өзі «Сүлік қара» деп «еркелететін» гитарасына қол созатын. Оның орны үлкен сахна еді ғой...
– Ендеше, сол арманның орын­далуына неге қол ұшын бермедіңіздер? Концерттерін ұйымдастыруға болушы еді ғой...
– Ақтөбеде концерт ұйымдастырғымыз келгенін жоғарыда айттым. Бірақ ол кейінгі кезде ауырып жүрді де, Жамбылға сана­торийге жібердік. Бауыры ауыратын. Қытайға апарып емдеткіміз келді. Сол жақ­қа барған бір сапарымда ондағы ба­уыр­ларымыздың Табылдыны қатты қадір­лейтінін аңғардым. «Алып келіңіз, осында концертін өткізейік. Емдетейік», – десті олар. Табылдыға осыны айтқанымда әжеп­тәуір қанаттанып қалды. Сонымен жолға жиналайық десек... оның төлқұжаты жоқ екен. Төлқұжат әзірлеу ісін де біраз созып жүріп алды. Қайтыс боларының сәл алдында ғана тиді қолына...
– Қазір еске алу кештері өткізіліп жатыр. Сосын...
– Ұмытылып қалмай ма дейсіз ғой? Жоқ, біріншіден, бұл концерттерді Астана мен Алматы да жалғастырып әкетеді деген сенімім бар. Туған жері – Атырау да қарап қалмас. Екіншіден, бұл науқандық шара болып қана қалмауға тиіс. Негізі, осы кон­церттер жыл сайын өтетін Табылды Досы­мов атындағы бардтар фестиваліне ұласса деген ойым бар. Әрине, бізде қазір бард-ақындар жоқ. Бірақ солай екен деп қол қусырып отыра беруге болмайды ғой. Бір кезде Қорабай ағамызды көріп, Табылды, Ержандар гитараға қол созды. Енді бола­шақ Табылдылар шықпасына кім ке­піл. Досымовтың өзі өмірден өтсе де, оның атындағы фестиваль жас талант­тардың қолтығынан демеп жатса, үлкен бақыт емес пе?