Баламыздың қандай кітап оқитынын бақылап жүрміз бе?

Кітапты, жалпы, әдебиет әлемін түнгі аспандағы жұл­дыздарға теңеуге бо­ла­ды. Ол әркімнің көкірек кө­зін ашады, санаға сәуле түсіре­ді, түнектің ішінен жол табуға жетелейді.
Шетелдік психологтер өз кеңес­теріне жүгінетін жасөспірімдерден: «Не үшін келдің? Нені үйренгің келеді?» – деп сұрағанда, көпшілігі: «Өз ойымды еркін жеткізе білуге үйренсем...» – деп жауап береді екен. «Неге бұлай? Неге олар өз ойын жеткізіп айта алмайды?» деген­де, мамандардың айтатыны: «Оларды бала кезінен «Дұрыс жауап – жақсы, ал қате жауап – жаман» деп үйреткен. Соның сал­да­­рынан баланың ой-өрісі бұғауланған, ал интуициясына мүлде «тыйым салын­ған» дегенге саяды. Осы тұрғыдан алғанда, балалардың ой еркіндігін дамытып, ішкі түйсігін арттырудың бірден-бір жолы – оны кітаппен достастыру. Бұл оңай да шаруа емес,  отбасынан бастап, мектептің, тіпті мемлекеттік құры­лымдардың жіті ден қоюын, көңіл бөлуін қажет ететін жайт.  
Сенімді дереккөздерге жүгінсек, балалардың кітапқұмарлығына қолдау көрсету туралы заң қабыл­дап, арнайы ұлттық бағдарламаны жүзеге асырған әлемдегі жалғыз мемлекет Жапония екен. Осы заң аясында балалар әдебиетінің халық­аралық кітапханасы Жапо­нияның Ұлттық парламенттік кітапханасының бөлімі ретінде жарияланған. Жыл сайын кітап оқу аптасын ұйым­дастыру бұл елде ежелден дәстүрге айналған, ал 23 сәуір – ұлттық мереке, яғни Балалардың кітап оқу күні деп жарияланған. Норвегияда елдің мәдениет жөніндегі кеңесі балалар мен жасөспірімдер кітабын міндетті түрде сатып алу жоспарын жасаған. Сол бойынша ересектер әдебиеті мен балалар кітабы таралымының белгілі бір бөлігін үкімет баспалардан сатып алып, кітапхана­ларға таратады. Осының нәтижесінде бас­па­герлер балалар әдебиетінің таралымын көтеруге мүмкіндік алған. Сонымен қатар мемлекет балалар жазушы­ларының қаламақысын таралым құнының 22 пайызына дейін көтерген. Оның 10%-ын баспа, 12 %-ын мәдениет жөніндегі кеңес төлейтін көрінеді. Сингапурда да елді елең еткізер­лік­тей бағдарламалар бар. Мысалы, онда соңғы бірнеше жылдан бері «Өмірге оқу үшін келгендер, бір-біріне бауыр басу үшін оқитындар» бағдарла­масы тұрақты түрде жүзеге асырылуда.
Бұл бағдарлама бойынша кітап оқу ата-ана мен бала арасындағы байланысты нығайтуға ықпал ететін әрекет түрі ретінде қарастырылады. Оған Ұлттық кітапхана­лық кеңес жетекшілік етеді. Жаңа туған әрбір нәрес­тенің ата-анасына «Бала күтімі жө­нін­дегі жинақ» беріледі. Оның құрамы­на ата-анаға қажетті телефондар тізімі бар ақпараттық журнал, бүлдіршіндерге арнал­ған өлеңдер мен ертегілер топтасты­рылған компакт-диск, «Сәбидің даму кар­та­сы» және 4-7 жас аралығындағы бала іс-әрекетінің күнтізбесі, бастауыш мектеп­ке дайындық барысына арналған нұсқау­лық кіреді. Яғни әлемнің бірқатар елдерін­де балалар әдебиетінің көркеюіне де, ба­ла­ның кітапқа жақын болып өсуіне де қажетті алғышарттар мүмкіндігінше жа­сал­ған.
Біз, әрине, бәрін дұрыс арнаға түсіре алдық деп айта алмаймыз. Бұл ретте мамандар балалардың кітап оқуға деген қызығушылығының төмендеуін мектептегі жағдаймен байланыстырады. Нақтырақ айтқанда, орта мектептерде филологиялық сапалы білім беру жағы кемшін, балалар­дың кітапқа ынтасын арттыратындай, көр­кем әдебиетке қызықтыратындай шаралар ескеріл­мейді. Мысалы, бастауыш сынып­тар­дан бастап-ақ, негізінен,  техникалық оқу жылдамдығы талап етілетіндіктен, балалар белгілі бір мәтіннің мағынасын түсіну жағына мән беруді қояды. Шын мәнісінде, бүгінгі өскелең ұрпақты не нәрсе­ге үйреткен жөн? Еліктеуге тұратын­дай лайықты кейіпкер, үлгілі қаһарман ретінде кімді ұсынған абзал? Міне, бұл – әдебиетші қауым мен баспагерлер жан-жақты ойласатын мәселе. Әрине, балалар кітабын басуға мемлекет тарапынан арнайы қолдау көрсетілуі тиіс екендігі авторлар мен баспалардың, кітапханалар мен оқырмандардың қай-қайсысына да түсінікті жайт. Бұған қосымша, ең үздік балалар басылымына бәйге жариялау, бала­лар әдебиеттерін шығаратын баспа­лар­ды көбірек қаржыландыру, кітапхана­лардың балалар әдебиеттерін сатып алуына демеушілік жасау шараларын да үнемі назарда ұстаған жөн. Бала да – бір жас қайың. Жарықты, жылуды қажет етеді. Ал кітаптағы ізгі ой сәулесіне шомылып, асыл сөзден қуат алып өскен өреннің болашағы да мейлінше жарқын.