Махамбетше
Көгенге көзі көнбеген,
Көкірегінде шамы сөнбеген,
Іріден ізет көре алмай
Іріген іші шерменен,
Санасы самсоз жүрсе де
Санатқа, санға енбеген,
Асыл бір туған ақынды
Қай кезде қайғы жеңбеген?..
Арғымақ асау баптаған,
Алдынан ешкім қақпаған.
Арманның құсын әлпештеп,
Алланың ісін жақтаған,
Алтынмен арын аптаған,
Ананың сүтін ақтаған –
Асып бір туған Ақынды
Қай кезде ажал таппаған?...
Жай ұстап туған жатырдан,
Ашынса – ашу шақырған,
Шалдуарларға шарт сынба,
Алдиярларға ақылман,
Бәндәуи мына тірлікке
Бәдәуи басын қатырған –
Залалсыз, зілсіз Ақынға
Қай заман балын татырған?!
Ащыны татып ұшынған,
Тәттіні татып тұшынған,
Ұяға тұқым түсіріп,
Қияға тұйғын ұшырған,
Мінәжат кешіп әр жұма
Тәржіма тартқан Мысырдан...
Байбатша көңіл Ақынға
Қай патша тағын ұсынған?
Елжіреп есік ашпаған
Талайға тәңр – тас қамал.
Шайырға зайыр кімің бар
Тағдырға талақ тастаған?
Түтіні бірге демесең,
Бітімі бөлек басқадан,
Қайраған тісін Ақынға
Қай надан итін қоспаған?...
Жас қазақ
Жалғанда жалғыз Құдай бар,
Басыңнан сипар басқа жоқ:
Жайыңды сенің кім ойлар,
Жанып бір туған, Жас қазақ?
Құйылса көктен қаршыға,
Құрбаны қашар сайлақпен.
Өзіңді өзің қамшыла!
Өзіңе өзің қайрат бер!
Мүлгіген жетпес мұратқа,
Қалғыған мінбес құр атқа.
Көңілің жүрер Жұмақта,
Көзіңді салсаң жыраққа...
Тілеуің болса адал, ақ,
Тамшыдан теңіз құралар.
Атадан қалған аманат,
Бабадан қалған мұра бар.
Тақымға көнбей талабың,
Таймасын тұяқ тақырда.
Айласы басым ағаның
Ақылына еріп аһ ұрма.
Ажалдың құрып амалы,
Сақтасын сені Құдайым.
Кешегі күннің сабағы
Санаңда жүрсін ылайм.
Тағдырың тәлім баршаға,
Ақиқат жолын айғақтар.
Араңда әлі қаншама
Ләззаттар мен Қайраттар...
Сатулы бүгін сәлем де,
Қатулы бүгін қас-қабақ.
Қатыгез мынау әлемге
Қасқайып қара, Жас қазақ!
Қашаннан қаскөй қиянат
Қайтерсің батса шымбайға.
Береке, бақыт тиянақ
Табатын, қайран күн қайда?
Айдаһар ашса аранын,
Дәрменсіз қалма, дал болма:
Халқыңның тағдыр таланын
Қаймықпай, қане, ал қолға!
Шала ұйқы көрер шақ туды
Саған да, жаным, маған да...
Абылайдан қалған ақ туды
Алып бір шықшы Алаңға!!!
Шарболат
Шарболатты суға сал,
Қызып тұрған шағында!
Елден ер боп тумасаң,
Енші даулап қағынба.
Бас құлықсыз құлаққа,
Тез жүрмейді құнысқа.
Жата берсе қынапта,
Қылыш шіркін қылыш па?!
Таусылғанша таланың
Сен елдесің, ел сенде!
Ақылың мен амалың
Серік болсын семсерге!
Жаратқанның жарлығын
Қаперге алған қай залым?
Шаңырақтың тағдыры
Намысында найзаның!
Санаң неге самарқау,
Сап құрайтын күн қайда?!
Жер жүрегі – Жанартау,
Атқылайтын күн қайда?!!
Сана сырқаты немесе Бұқарға еліктеу
Сөз салар сабаз таппай Сабалаққа,
Жанарым жаутаңдайды жамағатқа.
Сіресіп әкім отыр «әткеншекте»,
Сыра ішіп ақын отыр саябақта.
Қарабай қамшы үйіріп Қанағатқа,
Атымтай адасып жүр Дала жақта.
Жұлдызым жұлдыз емес, Айна-көкте
Айналып кеткен білем қара даққа...
Жабысып жарым түнде жарау атқа
Қарақшы қараша үйді тонамақ па?..
Қаратал саусақтарын тарбитады
Қап-қара жұлдыздарды санамаққа.
Қасында қарайлайтын бала жоқта,
Қара шал қарғыс айтар қағанатқа.
Қараша үй,
Қара қорым,
Қайра н, ауыл
Қарайды қамкөңілмен қала жаққа.
Қанатын жайып бір құс бар алапқа,
Тарапқа тамұқ түні тарамақ па?...
Қап тауын қара бұлт жайлап алып,
Қағбаны қара тұман ормақ па?...
Құдайым бұйырмаған жаманатқа–
Жай түсті жазатайым мана баққа...
Аққудың қауырсын көкте қалқып,
Қарғалар қарқ-қарқ күлер жаға жақта.
Шалқуға, шалқаюға шама жоқта,
Пақырға, Хақ тағала, табалатпа.
Қалқайған қара бастан қандай қайыр,
Қасыңда қауқылдасар қара жоқта?!
Қайдағы қағылған ой қарақатпа
Қайтесің қамап, қанап бара жатса?
Қарайтын қатынға да бет қалмады
Таусылған аппақ ұны қара қапша.
Бесікте белі бекем бала жоқта
Есіктен Қыдыр баба қарамақ па?..
Ошақта ойнап жатыр от пен жалын,
Қазанда қайнап жатыр қара ботқа.
Сабылып соқа басым сан алапқа,
Сазандай аунақшиды санам отта...
Бүйрегім бүлк етпейтін болып алды
Ғайыпқа,
Ғажайыпқа,
Ғаламатқа....
Айналып жазған басым ала допқа,
Тағдырым таңылғандай тағалы атқа.
Атсаң оқ, айтсаң сөзің өтпейтұғын,
Шынымен бұл шіркінге шара жоқ па?
Заман
Жақсысы атылған заман,
Жаманы сатылған заман.
Еркегі қатыннан жаман,
Қатыны шатылған заман.
Ібіліс ылыққан заман,
Бүлініп, былыққан заман.
Құлқыны құныққан заман,
Құдайын ұмытқан заман!
Байлыққа бас ұрған заман
Әптіңді қашырған заман.
Араны ашылған заман,
Адамы ашынға заман!
Талабын тасқа ұрған заман,
Тарыдай шашылған заман
Арамды ас қылған заман,
Адалды лас қылған заман.
Талағы тасырдан жаман,
Тарыдай шашылған заман.
Айласын асырған заман,
Абыройы ашылған заман.
Ұлдары ұрынған заман,
Қыздары қыдырған заман.
Түлкідей құбылған заман,
Түгелдей жын ұрған заман!!!
Елді сүю
Мен елімді сүйемін!
Иә, сүйем!
Құлама құз,
Құзар шың,
Қиясымен...,
Жанарымның жасымен жылап аққан,
Қаламымның қанымен, сиясымен!
Сүйем оны мың құшып, мың аймалап!
Одан асқан жер бар ма шұрайлы, абад?!
Талып түсер жайым жоқ Жұмағыңа,
Тас төбемде тұрса да Құдай қарап!
Сүйем оның таспа жол, тау-тасын да,
Маржанын да теңіздің, малтасын да.
Аспандағы Айын да, алқасын да,
Дастандағы Қаракөз, Қамқасын да!...
Сүйем оны...
Кейде жек көріп тұрып,
Қара жерге өзімді көміп тұрып,
Үкілеген үмітін үндістердей
Жер бетінен кетсе де, өліп, құрып...
Сүйем оны,
Дос күліп,, қас таласып,
Тауқыметім жатса да, бастан асып!
Бар мұңымды,
Аяулы ән-жырымды,
Тағдырымды кеткенше тасқа басып...
Сүйем оны,
Себеп жоқ сүймесіме
Қарап тұрып қалқамның түймесіне.
Байшыкештің баз кешіп бау-бағынан,
Бикешіммен барсам да би кешіне.
Сүйем оның шарбағын, шалдарын да,
Бау-бағын да, ауылдың аумағын да.
Көлім жатыр көзімнің көзесінде,
Қорым жатыр ауылдың аржағында...
Мен елімді сүйемін,
«Неге?» деме.
Елемесең, қол созам селебеге?
..Ер Едіге,
Ер Төстік,
Ер Тарғыннан...
Ертегі айтып беремін немереме!
Ертегіні сүйеді нағыз бала!
Абызға да әуес ол, аңызға да.
Отан деген – өз үйім, ұяжайым,
Үй ішінің ұйытқысы – жаны ізгі ана.
Мен елімді сүйемін – жан Отанды,
Балапанның ұясы – Қараталды!!!
Амандығын тілеймін жатсам-тұрсам,
Жайып тұрып Аллаға алақанды!
(Исраил Сапарбай, ақын, Тәуелсіз "Тарлан-Платина" сыйлығының иегері. Шығармалар жинағы III том, Рухнама)