Қазағымның намысы үшін күрескеніме бақыттымын!
Нұрбақыт ТЕҢІЗБАЕВ, грек-рим күресінен Бейжің Олимпиадасының қола жүлдегері:
Грек-рим күресінен әлем чемпионаты мен Олимпиада ойындарының қола жүлдегері, Азия чемпионы және жастар арасындағы әлем біріншілігінің жеңімпазы Нұрбақыт Теңізбаев былтыр үлкен спортпен қоштасқан болатын. Содан бері ол туралы ақпараттар ағыны да сарқылып қалғандай. Осы олқылықтың орнын толтыру мақсатында атақты балуанмен арнайы хабарласып, сұхбаттасып едік.
– Нұрбақыт, Жақсылық Үшкемпіров ағамыздың 29 жасында Мәскеу Олимпиадасының жеңімпазы атанып, 30 жасында әлем чемпионы болғанын жақсы білесіз. Бозкілеммен ертерек қоштасып қойған жоқсыз ба?
– Иә, Жақсылық ағамыз қазақтың маңдайына біткен жарық жұлдызы ғой. Ол кезде әлем және Олимпиада чемпионы емес, Одақ чемпионы атану талай мықтыға арман болған заман еді. Расында да, мен дәл 29 жасымда үлкен спортпен қоштастым. Әрине, тәжірибемнің арқасында тағы екі-үш жылдай жоғары деңгейде күресуге болар еді. Қазір ойлап тұрсам, 2010 жылғы әлем чемпионаты қарсаңында Бакуда өткен үлкен халықаралық турнирде алған жарақатым үлкен спортпен ертерек қоштасуымның басты себебі болған екен. Содан кейін нағыз бабыма толық келе алмадым. Сондықтан өз салмағымдағы Алмат Кебісбаев, Ербол Қоңыратов сынды ізімді басқан талантты бауырларыма жол беріп, бағымды ашқан киелі бозкілеммен қоштасуды жөн көрдім. Спорттық карьерамда Азия, әлем чемпионаттарын есептемегенде, екі мәрте Олимпиада ойындарына қатыстым. Бірнеше жыл ұлттық құраманың капитаны міндетін атқардым. Қысқасы, ұзақ жылдар бойы қазағымның намысы үшін күрескеніме бақыттымын. Өткеніме өкпем жоқ!
– Қазіргі кезде кей мамандар мен жанкүйерлер тарапынан «Лондон Олимпиадасына Алмат Кебісбаев емес, Нұрбақыт Теңізбаев баруы керек еді. Алматтың тәжірибесі жетіспеді... Күйіп кетті» деген пікірлер айтылуда. Өзіңіз не дер едіңіз бұған?
– Халқымызда «Жау кеткен соң, қылышыңды тасқа шаппа» деген нақыл сөз бар. Сондықтан өз басым, «болар іс болып, бояуы сіңген соң» мұндай пікірлер айту дұрыс емес деп ойлаймын. Иә, Лондон шаһарында Алмат ең алғашқы Олимпиадасына қатысты. Бірақ оның тәжірибесі мен шеберлігіне күмән келтіру – күпірлік. Өйткені оның деңгейін өте жақсы білемін. Бірнеше жыл бір салмақта күрестік. Лондон Олимпиадасы алдында спарринг-қарсылас ретінде дайындығын шыңдауға көмектестім. Тоқетерін айтсам, тәжірибесі толыспаған, шеберлігі шыңдалмаған балуан ешқашан қатарынан екі мәрте әлем чемпионатының жүлдегері атана алмайды. Мен де Афиныдағы алғашқы Олимпиадамнан құр қол қайтқанмын. Есесіне, Бейжіңде жүлдеге іліндім. Сондықтан Алматтың да асар асуы әлі алда деп сенемін. Ербол Қоңыратов бауырым туралы да осындай ойдамын. Марат Кәрішаловтың да болашағы зор.
– Нұрбақыт, енді бозкілемдегі табысты карьераңыздың бастауына ойыссақ. Жалпы, күреске қалай келдіңіз? Кімдер себепкер болды?
– Мен өзім Жаркент маңындағы Үшарал деген ауылда, көпбалалы шопанның отбасында дүниеге келдім. Кішкентайымыздан атқа мініп, қой қайырып, көкпар тартып, тау-тастың арасында өстік. Ауылдағы күрес үйірмесіне 12 жасымда Қанат ағаммен ілесіп бардым. Сонда Жұмахан деген бапкерімнен күрестің алғашқы әліппесін үйрендім. Ал 1997 жылы үлкен ағам Азамат Жаркентте жаңа ашылған «Дәулет-Жаркент» кәсіпқой спорт клубына апарып, бозкілемдегі болашақ жетістіктеріме үлкен еңбек сіңірген жеке жаттықтырушым Құдайберген Ағымов ағайыма табыс етті.
– Жасөспірім кезіңнен бастап, жастар мен ересектер арасындағы көптеген республикалық, халықаралық деңгейдегі турнирлерде топ жарып, жүлдегер атанғаныңды жақсы білеміз. Оның барлығын жіпке тізіп шығудың өзі едәуір уақытты алар. Сондықтан айрықша есте қалғандарына тоқталып өтсеңіз.
– Ең алғашқы есте қаларлық ірі табысым, 2003 жылы жастар арасында әлем чемпионы атануым болды. Бірақ Түркияның Ыстамбұл қаласында өткен бұл дүниежүзілік біріншіліктің финалында шытырман оқиғаға бергісіз қызық жағдай орын алды. Алтын медаль үшін жергілікті түрік балуанымен белдесіп, басымдық танытып жатқанмын. Алайда төрешілердің бүйрегі жергілікті спортшыға бұрып, бірнеше ұпайымды есепке алмай тастады. Таза жеңбесем, қолда тұрған алтыннан қағылатынымды түсіндім де, оңтайлы сәтте түрікті жауырынымен кілемге атып ұрдым да, басып жатып алдым. Бірақ қазылар маған таза жеңіс беруге асығар емес. Сол сәтте жергілікті қызуқанды жанкүйерлердің бірі кілемге атып шығып, мені жерлесінің астына жығып берді. Қысқасы, сол жерде әжептәуір айқай-шу, дау-дамай болып, бейнеқайталау нәтижесінде жеңіс маған берілді. Өкінішке қарай, мұндай келеңсіз тосын жайттар спорттың кез келген түрінде болып тұрады. Ең бастысы, ешқашан мойымау керек.
– Нұрбақыт, спорттық карьераңыздағы шоқтығы ең биік жетістігіңіз Бейжің Олимпиадасының қола жүлдесі екені баршаға аян. Сол жұлдызды сәттеріңізді еске алсақ.
– Иә, дұрыс айтасыз. Негізі, мен Бейжің Олимпиадасына іштей «алтын аламын» деп барғанмын. Өйткені дайындығым тамаша болды. Толыққанды оқу-жаттығу жиындарын өткізуімізге, жауапты сындарға қатысуымызға еліміздің спорт басшылығы мен күрес федерациясы тарапынан барлық жағдай жасалды. Басты бәсекелестерімнің деңгейін де жақсы білетінмін. Тәжірибем де жеткілікті. Оның үстіне, ұлттық құраманың капитанымын. Таңат Сағындықов ағамыз бастаған бапкерлер ұжымы да менің мүмкіндігіме шүбә келтірген жоқ. Үлкен сенім артты. Бірақ жартылай финалда әзірбайжан балуаны Виталий Рагимовқа есе жіберіп алдым. Әйтеуір, абырой болғанда, үшінші орын үшін өткен белдесуде Қытай балуанын жеңіп, арқамнан ауыр жүк түскендей күй кештім. Қысқасы, «бұйырған кетпейді, қуған жетпейді» демекші, бұйырғаны қола болды. Менің жетістігімді 96 келі салмақтағы командаласым Әсет Мәмбетов қайталады. Өкінішке қарай, төрешілердің көпе-көрінеу әділетсіздігі салдарынан 66 келідегі командаласым Дархан Баяхметов қолда тұрған қоладан қағылды. Әйтпесе, елге үш жүлдемен оралар едік. Келесі жылы мен Данияның Хернинг қаласында өткен әлем чемпионатында тағы қола жүлдеге ие болдым. Бұл жолы да алтыннан дәмелі едім. Бірақ жартылай финалдық тартысты белдесуде Бейжің Олимпиадасының чемпионы, ресейлік Исламбек Альбиевке жол беріп қойдым. Бірақ мұнда Альбиевке бүйректері бұрған қазылар менің екі-үш ұпайымды есепке алмай қойды.
– Айтпақшы, Таңат Сағындықов жаңа жылдан бастап, ұлттық құрама тізгінін қайта ұстағанын естіген боларсың?
– Әрине. Бүгіндері ұлттық құрамадағы шәкірттерімен АҚШ-тың Коларадо-Спрингс қаласында оқу-жаттығу жиынында жүргенін, Олимпиада чемпионы Дэйв Шульцтің турниріне қатысатындарын де жақсы білемін. 2007-2008 жылдары осы турнирдің жеңімпазы атанғанмын. Сондықтан құрамадағы жігіттердің АҚШ-тан табыспен оралуына тілектеспін. Жалпы, өз басым Таңат ағаның бас командаға қайта келгеніне қуаныштымын. Ол кісінің мол тәжірибесі, кәсіби біліктілігімен қатар адамгершілік қасиеттерін жоғары бағалаймын. Талай шапағатын көрдім. Алдағы дүбірлі додаларда талантты шәкірттерімен бірге үлкен жетістіктерге жетеді деп сенемін. Осы орайда мен Жақсылық Үшкемпіров, Дәулет Тұрлыханов, Абай Садықов, Бекзат Сарманов, Юрий Мельниченко, Боранбек Қоңыратов, Бақтияр Байсейітов, Мкхитар Манукян сынды өзге де отандық күрестің дамуына зор үлес қосып келе жатқан азаматтарға зор алғысымды білдіремін. Өйткені «бірлік болмай, тірлік болмайды».
– Нұрбақыт, жастайыңыздан бірге өскен жан досыңыз Марғұлан Әсембеков те былтыр үлкен спортпен қоштасты. Оған не себеп болды?
– Оған көп жағдайда бап келгенімен, бармақтай бақ жетіспеді деп ойлаймын. Әйтпесе, екі дүркін Азия чемпионы атанған, Дүниежүзілік Универсияданы ұтқан, өзге де толып жатқан ірі додаларда топ жарған саңлақтың еншісіне Олимпиада ойындарына қатысу бақыты бұйырмауын қалай түсіндіруге болады? Ал оның 2006 жылы Польшада өткен халықаралық турнирде Афины Олимпиадасының чемпионы, 2002 жылдан жауырыны жер иiскемеген атақты Мысыр балуаны Габер Карамды тас-талқан етіп жеңгенін жанкүйер қауым ешқашан жадынан шығара қоймас.
– Естуімізше, былтыр үлкен спортпен бірге бойдақ өмірмен де қоштасыпсыз. Келін қай жақтан?
– Иә, оныңыз рас. Былтыр Нүрилә есімді Сыр бойының сұлуымен тағдыр қосып, шаңырақ көтергенмін. Қазір Кәусәр есімді кішкентай нәрестемізді бағып-қағудамыз. Отбасыммен Алматыда тұрып жатырмын. Болашақта өзім қазанында қайнаған күрес саласында қызмет атқарсам деген жоспарым да жоқ емес.
