Қоқысты сұрыптау біздің өміріміздің ажырамас бөлігі болуы керек

Экологиялық білім ала бастаған кезде еріксіз қоқысты сұрыптау туралы ойлайсыз. Өйткені табиғаттың тазалығын сақтау үшін алдымен қоқыстан арылу шарт. Еуропа мен Шығыс Азия елдерінде қоқысты қайта өңдеу бұрыннан қолданылып келеді, бірақ ТМД елдері үшін қалдықтарды қайта өңдеу жаңа және толық зерттелмеген үрдіс болып табылады.

"Жаяудың шаңы шықпас, жалғыздың үні шықпас" демекші, кез келген істі бір адам тындыра алмайды. Сондықтан қоқысты сұрыптауды да ұжымдық түрде жүзеге асру керек. 

Неліктен қоқысты қайта өңдеу тек дамыған елдер үшін маңызды?
Германия, Швеция, Канада, Америка және Жаңа Зеландия — бұл елдерде адамдар бала кезінен табиғатты күтуге және қоқысты сұрыптауға бейімделеді.

Әр үйде түрлі түсті контейнерлер орнатылады, асүйлерде қалдықтарға арналған арнайы секциялар бар, ал мектепте балалармен экология туралы тәрбиелік сабақтар өткізіледі.

Мұнда олардың сұрыпталуы өзекті ме, жоқ па деп ойлаудың қажеті жоқ, өйткені мұндай елдерде "жасыл" экономика маңызды пайызды құрайды.Сонымен бірге, мемлекет пен адамдар қоқысты қайта өңдеуден пайда көреді, өйткені әркім өз еңбегі үшін бір тиын алады.

Мысалы, Еуропа елдеріндегі бір пластикалық бөтелке үшін сіз 25 центке дейін ала аласыз. Қаңылтыр банкалар ерекше сұранысқа ие, олар үшін жеке пункттерде көп ақша алынады.

Еуропа елдері аумақтың тұрақтылығы бойынша жоғары орынға ие: олардың қоқыстарының тек 1% - ы ғана қайта өңделмейді.

Қазақстанда қоқысты қайта өңдеу туралы бір ғана заң бар - "Қазақстан Республикасында өнеркәсіптік өндіріс қалдықтары мен өзге де қалдықтарды кәдеге жарату туралы"Заң. Айыппұлдарға қарамастан, бүкіл елде табиғи полигондар мен аумақты қоқысқа тастау жалғасуда.

Қазақстанда қалдықтарды қайта өңдеу бойынша 160 кәсіпорын жұмыс істейді, бірақ бұл елдегі экологиялық жағдайды жақсартпайды.

Қазақстанда сұрыптауды тиімсіз ететін не?
Таяуда Алматы облысы ауылының тұрғындары Талғар өзенінің бойындағы қоқыс тауларын көрсететін бейне түсірді. Кадрларда жергілікті тұрғындар күнделікті қолданатын қираған жағалау мен қауіпті көпір көрінеді.

Адамдар адамның табиғатқа деген жауапсыздығына ғана емес, сонымен қатар саяжайлардың жанында жағымсыз иіске де бірнеше рет шағымданды. Осы стихиялық полигон таратылғаннан кейін әкімдік жағалау учаскесін бақылауға алды.

Осыған байланысты экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі табиғатқа зиян келтіргені үшін айыппұлдарды күшейту туралы айта бастады. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша бұл үшін жаза жеке тұлғалар үшін 20 АЕК-ке дейін және бизнес субъектілері үшін 500 АЕК-ке дейін ұлғайтылды.

Карантин кезінде көптеген қоқыс проблемаларының беті ашылды: өзін-өзі оқшаулауға байланысты адамдар көбірек қалдықтар шығара бастады, дегенмен аумақтарды тазарту штаттық режимде жүргізілді. 

Билік Экологиялық кодекс туралы айта бастады, бірақ бірінші болып атыраулық эколог Арман Хайруллин өз пікірін білдірді. Ол өткен жылды Экология жылы деп жариялауды ұсынған болатын. Оның айтуынша, бұл проблема Қазақстанда өткір тұр және 20 жыл ішінде жағдай нашарлады.

Қазақстанда экологиялық білімнің жоқтығы сұрыптауды тиімсіз етеді. Мектептерде сұрыптау мүмкіндігі туралы айтылмайды, ал баланың өзі қоқысты сұрыптауға қызығушылық танытуы екіталай. Қазақстанда басқа да экологиялық заңдар мен пластикке тыйым салу туралы айтылып жатыр, бірақ мемлекет халықтың аз білім алуынан бастаған жоқ.

Елордада азық-түлік және қатты тұрмыстық қалдықтарды (ҚТҚ) сұрыптауға арналған арнайы урналар бар, бірақ оларды тұрғындар мақсатты мақсатта пайдаланбайды. Білім мен уақтылы тазалаудың болмауына байланысты адамдар бөлінгеніне қарамастан қоқысты шығаруды жалғастыруда.

Сондай-ақ, көптеген тұрғын үйлерде пластик, шыны және темірді сұрыптауға арналған қызғылт сары контейнерлер бар. Әкімдіктің айтуынша, Қызмет көрсетуден кейін қоқыс қайта өңдеуге кетеді, ал қалдықтардан қайталама шикізат алынады.

Пластмасса жинауға арналған контейнерлерді бөлек атап өтуге болады, бірақ оларды шынымен сұрыптайтындар аз. Қалдықтар сол жерден нақты қандай кәсіпорынға барады, сонымен қатар нақтыланбайды.

Сұрыптау автоматтандырылмаған: адамдар қоқыстарының қайда кететініне сенімді емес-қайта өңдеу зауытына немесе табиғи полигонға.

Қоқысты қайта өңдеу үшін үнемі қаржыландыруды қажет ететін жеке кәсіпорындар қажет. Еуропа елдерінде мұндай зауыттар жеке бизнеске айналды. Бүгінгі таңда кәсіпорындардың көпшілігін мемлекет қаржыландырады, бұл бизнесте пайданы көретіндер аз. Ал бекер — өңдеу зауыттарының иелері Батыс елдерінің" жасыл " экономикасында айтарлықтай пайызды құрайды.

Алматыда қоқысты қайта өңдеу
"Kazakhstan Waste Recycle"ЖШС

Компания қайта өңдеумен айналысады және сұрыптау үшін экобокс контейнерлерін ұсынады.

Алматыда 30 жинау нүктесі жұмыс істейді және әр қоқыстың килограмына өзіндік бағасы бар. KWR жеке тұлғалардан да, заңды тұлғалардан да (дүкендер мен кәсіпорындар)сатып алынады

Тазалық (@mytazalyk)

2017 жылы студенттер тобы құрған Эко-жоба өзінің қосымшасының арқасында танымал болды. Компания қалдықтарды қолмен жинап қана қоймайды, сонымен қатар мектептермен, компаниялармен және Magnum супермаркеттер желісімен серіктес.

Балалардың Қалдықтарды қабылдау пункттерінің базасы орналасқан Tazalyk жеке қосымшасы бар, онда ең үздіктері Instagram-да жарияланатын бонустар жүйесі бар.

Lemonadoff

Лимонад шығаратын Компания олардың шырындарынан пластикалық бөтелкелерді қабылдайды. Сіз келіп, бір дана үшін 10 тг контейнер тапсыра аласыз.

RocketPlastic

Жас стартап пластикті қабылдайды, қайта өңдейді және одан жиһаз жасайды.

Балалар Қазақстанда пластикті қайта өңдеу бойынша алғашқы мектепті ашты және қазір көптеген эко-жобалармен табысты ынтымақтасуда.

Қоқысты қайта өңдеу әрқашан өзекті болады. Біреу бұл туралы ерте ойланып, алғашқы қадамдарын жасады, ал біреу оның не үшін екенін әлі түсінбейді. Қалай болғанда да, сұрыптау біздің өміріміздің ажырамас бөлігі болуы керек.

Айнұр СЕНБАЕВА