Жабайы сауда жағдайды ушықтырып тұр

«Ас – адамның арқауы» десек те, астан уланған жұрттың бүгінде қарасы көп. Әсіресе жазғы уақытта жеміс-жидектен, оның ішінде бала түгіл, ересек адамның аузының суы құритын қауын мен қарбыздан уланып қалғандар санының еселенуі алаңдатарлық... Себеп: еліміздің қай түкпіріне көз жүгіртсек те, жабайы сауданың дәурені жүріп тұр.
Мұнымен СЭС мамандары, одан қал­ды, құқық қорғау органдары қанша­лықты әрекет етіп, адам денсаулығына теріс әре­кет болатыны мүмкіндігін айтқанымен, жа­байы сауда жасаушылар айылын жияр емес. Әсіресе ми қайнатқан қазіргідей шіл­денің шіліңгір ыстығында қауын мен қарбыз сатушылар қалтасы қаржыдан кенде емес.
Ауа райының ыстығынан шөліркеген жұрт қай жерде болсын, оның санитарлық талапқа сәйкестігін ажыратпастан, қауын-қарбызды сатып алып жатыр. Әрине, дәм­ді жемісті кімнің жегісі келмейді дейсіз?! Отаны Оңтүстік Америка мен Египет деп саналатын қауын мен қарбыздың адам денсаулығына тигізетін пайдасы да мол. Оның құрамында магний өте көп бол­ған­дық­тан, ағзаға қажетті бір күндік магнийді бар-жоғы 150 грам­м­ қарбыз қамтамасыз ете алатын көрінеді. Сондықтан ар­те­рия­лық қан қысымы бар жан­дар оны ас мә­зі­ріне міндетті түр­де қосып отыруы қажет кө­рінеді. Сонымен қатар, дәрігер маман­дар­дың айтуынша, қарбыздың шыры­нын­да табиғи қышқылдар мен тұздар бол­май­ды.
Бірақ шектен тыс дәріміздің әсерінен қарбыздың адам ағзасына тигізетін кері әсері де молынан болатынын СЭС ма­ман­да­ры растап отыр.
Айдар ТЕГЖАНОВА, Ақмола облыстық санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау департаменті директорының орынбасары:
– Жаздың аптап ыстығы – қауын-қарбыз саудасы нағыз қызатын шақ. Әсіресе заңсыз болса да ашық аспан астында осы дақылдарды сатып тұр­ған­дар өте көп. Олардың бірнеше күн тұ­рып, қолдану мерзімі өтіп кетуі де әб­ден мүмкін. Бірнеше мәрте ескерту жа­сап, базар маңындағы сатушыларға тыйым салып, рейд шараларын жүр­гіз­генімізбен, жабайы сауда жасаушылар өз істерін тоқтатар емес.
Департамент мамандары мен об­лыс­тың жұқпалы аурулар ауруханаларының дә­рігерлері берген мәліметтерге көз жүгірт­сек, осы жылдың алты айында Ақ­мо­ла облысында ғана қарбыздан уланып қалған жандардың саны онға жеткен. Бұл өткен жылғымен салыстырғанда екі есеге көп. Өз денсаулығына онша-мұнша мән бермейтін жұрт қарбызды кезіккен жерден ала береді. Ал онда санитарлық сер­ти­фи­кат болмаған соң, сол жерден уланғанын дәлелдеудің өзі қиынға соғады. Өздері қашып-пысып қарбыз сатқандардың оған куәлігінің болуы да екіталай.
Бірақ жабайы сауданың жағасынан алып жойып жіберуге санитарлық- эпи­де­мио­логиялық стансы мамандарының шамасы жетпейді. Өйткені заң бұл жа­ғы­нан олардың аяқ-қолдарын матап, тұсап тас­таған. Базар маңында болсын, көлік жүретін көше қапталында болсын, сатылып жатқан қарбыздарды заңсыз деп тауып, айыппұл салуға прокуратураның арнайы рұқсаты керек. Онсыз СЭС мамандары еш әрекет ете алмайды.
Анар БЕКСЕЙІТОВА, қарбыз сатушы:
– Қайтемін... Маған бала-шағамды асы­рау керек. Олай етпесем, екі қолға бір күрек болар жұмысым да жоқ. Қар­бызды шет жақтағы көтерме базардан алып, орталыққа сатамыз. Әзірге «қар­быз­дан ауырыпты» дегенді естімедім.
Аптап ыстықтың салдарынан дәл қазір тұтас еліміздегі жағдай да көңілге күдік ұялатқандай. Себебі қауын мен қарбыздан уланғандар қатарының биыл шамадан тыс болуы дәрігерлерді де алаңдатып отыр. Ресми ақпарат көздерінің мәліметтерінше, Алматы қаласында ғана 65 адам осы астан уланып, ауруханаға жатқызылған. Сон­дық­тан мамандар «қандай тауар болса да, оның санитарлық сертификаты болуын та­лап еткен дұрыс» деген пікірде. Ал оның қай жерден қашан келгенінен жабайы сау­да­ның жетегінде жүрген сатушылардың өз­дері бейхабар.   
Негізі, қарбыз Қазақстанға еліміздің оң­түстік облыстары мен Өзбекстаннан тасы­малданады. Ал ол тауарлардың бәрі ар­найы санитарлық сапаға сәйкес дегенге мына­дай деректер табылып жатқанда сену қиын. Сонда қайтпек керек? Бәлкім, заң­сыз сауда жасап, бір тиынын екі қылмақ бол­ған саудагерлерді тыю үшін заңды қатайтуымыз қажет шығар? Онда күнкөрісін осы кәсіптен айырып отырған жан­ның нәпақасын алақанынан суырып ала­тынымыз тағы бар. Болмаса, оның заң­ды әрі сапалы болуын анықтап, шараны қа­тайту үшін құқық қорғаушылармен қатар, СЭС мамандарына да прокурор рұқ­сатынсыз тексеріс жүргізуге құқық бер­ген жөн бе?
Қалай десек те, өз денсаулығымыздың өз қолымызда екенін ұмытпай, санитар жә­не дәрігер мамандардың айтқан кеңес­терін жадымыздан шығармасақ екен.