Социализм vs капитализм?

«Социализм жеңілді, ал капитализм тақырға отырды, енді ары қарай не болмақ?» – деп сауал тастайды The Guardian басылымының шолушысы Эрик Хобсбаум. «Біз әлі де болса ХХІ ғасыр рухында пайымдауға үйренген жоқпыз. Енді амалсыздан жаңаша ойлауға мәжбүр боламыз. Өйткені өткен ғасырдың негізгі саяси-экономикалық идеялары тарих күресініне шығып қалды», - дейді ол.
Қазіргі заманғы «өндірістік саясат – бірін-бірі теріске шығаратын жүйелердің, яғни капитализм мен социализмнің  қай­шы­­лығынан туындайтын қатынастар» де­ген түсінік ескірді. Өйткені екі жүйе де күй­реді. «Шамасы, болашағымыз аралас эконо­миканы, яғни қоғамдық және жеке сек­тор­лар бір-бірімен тығыз байланыста бола­тын жүйені дамытуға тікелей байла­нысты болмақ», – дейді Хобсбаум.
Кеңестік сипаттағы социализмге оралу мүмкін емес, ол өте тиімсіз болды. Бірақ ол жүйедегі әлеуметтік қорғау мен білім беру саласының жетістіктерін ұмытпау керек. Ал максималды экономикалық өсім мен коммерциялық құрылымдардың бәсекелестігі қай қоғамда болсын тиімді. Демек, болашақ экономикалық жүйенің моделін қалыптастыру мәселесі бәрін де, әсіресе солшыл ойшылдарды қатты ойландыруы тиіс.
Аралас экономикаға көшу – өте қиын жұмыс. Біріншіден, қазіргі дағдарыстан шығу жолын ешкім нақты біліп отырған жоқ. Екіншіден, саясаткерлер мен үкімет­тер нарықтың тиімділігі мен өзін-өзі реттеу мүмкіндігіне әлі де болса құдайдай сеніп, «еркін нарық теологиясына» табынып отыр.
Бұл ретте Хобсбаум өз елі – Ұлыбри­танияны мысалға келтіреді. Либералды лейбористер 1997 жылдан бастап биржа­ларды қадағалаудан қалды, өндірісті сатып жіберді, экспортқа тауар шығаруды тоқтатып, оның орнына ақшаларын тазар­тып алғысы келген мультимил­лиар­дер­лердің жұмағына айналды. Лондон елдің ЖІӨ 20-30 пайызын бергенімен, қатар­дағы қалалық үшін өте қымбат болып, жұмыссыздық пен білім беру мәселелерінің жиынтық ошағы болып шыға келді. Сон­дық­тан да дағдарыс, өзге еуропалық елдер­мен салыстырғанда, Ұлыбританияға ерекше ауыр тиетін болады.
Не істеу керек? Ең дұрысы – «эконо­микалық даму мен өркендеу – үздік көрсет­кіштерге ұмтылу жолы емес, халық­тың әл-ауқатын жақсартудың жолы» деген түсінікке оралу. Экономиканы шексіз дамытып, жекелеген адамдарды байы­татын жүйені емес, әркім үшін және бәрі үшін әлеуметтік перспективаны кеңіте ала­тын жол табу. «Осы жол ғана ХХІ ғасырдың кесе­ліне айналып отырған экологиялық және экономикалық дағдарысты жеңе алады», – дейді Эрик Хобсбаум.