«Балалы үй – базар, баласыз үй – қу мазар» деп баласыз үйдің жағдайын қазақтан артық суреттеген ешкім жоқ шығар. Сәбиді үйдің сәні деп білген балажан халқымыз отбасын құрған соң шаңырақтан ең алдымен сәбидің үнінің естілуін мақсат еткен. Әйтсе де бүгінде еліміздегі әрбір бесінші отбасы бала сүйе алмай отыр. Бұрын ата-бабаларымыз бедеулік деген ауруды мүлдем естіп-білмеген болса, енді ел арасында бедеулік пен белсіздік белең алып барады. Мамандардың айтуынша, қазіргі таңда елімізде 400 мыңдай отбасы бала сүйе алмай жүр. Ең сұмдығы – жыл өткен сайын бедеулік пен белсіздікке шалдыққан отбасылардың жасарып бара жатқаны аңғарылады.
Мәселен, биылғы жылы елімізде қолдан ұрықтандыру бағдарламасы бойынша 700 отбасы бала сүю бақытына ие болмақ. Мемлекет осынша шаңырақты шаттыққа бөлеу үшін арнайы квота бөлген. Бұл квота, енгізілген ең алғашқы 2010 жылмен салыстырғанда, екі есеге жоғары. Мұндай екі еселенудің сырын мамандар соңғы уақытта жастар арасындағы бедеуліктің дендеуімен түсіндіреді. Таратып айтар болсақ, елімізде жылына 160 мың жұп шаңырақ көтерсе, соның 20 мыңы бедеуліктің зардабын тартуға мәжбүр екен. Қорқыныштысы сол – бұл көрсеткіш жыл санап ұлғайып бара жатқаны да аңғарылады. Егер бедеулік пен белсіздік ұлт болашағына балта шаппасын десек, мәселенің шешімін табу бүгінгі күннің басты талабы болып отыр. Егер алдағы уақытта аталмыш кеселдермен күресті күшейте түспесек, еліміздің демографиясына айтарлықтай нұқсан келуі әбден мүмкін. Осы орайда елімізге денеден тыс ұрықтандыру әдісін алғаш алып келген эмбриолог-ғалым Салтанат Берденқызы: «Бедеулікпен бел шешіп күресуде Израильден үйренеріміз көп», – дейді.
Дәл қазіргі таңда әйелдердің бедеулігімен және еркектердің белсіздігімен күресте жеңіске жетіп келе жатқан Израиль елі бұл мәселені шешудің түрлі жолдарын қарастырған. Нәтижесінде Израильде бір жылда 25-ке жуық орталықта жасанды жолмен 30 мың сәби дүниеге келеді екен. Көз қуантатын цифр. Ал біздің елімізде осы жылдар ішінде 7 мыңдай сәби денеден тыс ұрықтандыру әдісі бойынша дүниеге келген.
Бедеулік пен белсіздікке шалдыққан осынша отбасы бесік тербеткен. Алайда әлі де болса қаншама отбасы бала сүйе алмай отыр. Жасанды жолмен ұрықтандыруға мемлекет тарапынан жасалып отырған жеңілдіктерге тоқталар болсақ, 2010 жылдан бастап мемлекет 950 жұпқа медициналық көмек көрсеткен. Биыл тағы 700-дей отбасына көмек көрсету жоспарланған. Алайда ол кезекте әлі де болса 400 мыңдай сәби орнына үміттерін әлдилеген отбасы тұрғанын ескерсек, мемлекеттің жасап отырған көмегінің теңізге тамған тамшыдай екеніне көз жеткізуге болады. Тіпті осының салдарынан шаңырағы ортасына түсіп жатқан жанұялар да жетерлік. Сондықтан, мүмкіндігінше, бала сүйе алмай отырған шаңырақтардың шайқалмауы үшін осы бағыттағы жұмыстардың оң шешілуіне ықпал ету қоғам талабы болып отырғандай. Осы орайда маман пікірін ескерсек...
Салтанат БАЙҚОШҚАРОВА, «Экомед» адам ұрпағын өрбіту емханасының ғылыми директоры:
– Шынын айту керек, денеден тыс ұрықтандыру әдісін екінің бірінің қалтасы көтере бермейді. Сондықтан мемлекет қолдаса, оны арзандатудың көптеген тетігі бар. Әсіресе бүгінгі күнгі осы саладағы ең бір үлкен мәселе дәрілердің қымбаттылығы болып отыр. Егер біз Израильде қолданылатын гормондық арзан дәрілерді қолдансақ, қазіргі кезде мемлекет тарапынан бөлініп жатқан квоталардың өзін екі есе көп адамға сыйлар едік. Израиль мемлекеті өз азаматтарына денеден тыс ұрықтандыру әдісін 100 пайыз алғашқы екі баласын туғанша тегін жасауға мүмкіндік жасап қойған. Бұған олар арзан дәрілердің арқасында қол жеткізіп отыр.
Айта кетер жайт, бұл салада көбінесе шетелдік дәрілер қолданылады. Егер солардың кейбіреуіне елімізде таратуға қойылатын шектеулерді жеңілдетсек, ол дәрілердің арзандауы еліміздегі денеден тыс ұрықтандыру әдісін арзандатуға ықпал етер еді. Қазіргі уақытта еліміздегі клиникалар бұл бағытта қымбат дәрілерді қолданады, соған сай ем-дом құны да артады. Ал егер дәрі-дәрмекке қойылған шектеулер жеңілдетілсе, мемлекетке бала сүю мүмкіндігі аз отбасыларға бөлінетін квота көлемін арттыруға жол ашылмақ. Қарап тұрсақ, қиын шаруа да емес секілді. Бұл салада талай жылғы тәжірибесі бар Салтанат Берденқызы еліміздегі ем-домның қымбат болу себебін тиынына дейін есептеп, талдап та берді. Тек бұл салаға құзырлы орындардың көз қиығын салмауы ғана талай шаңырақтың бағын байлап тұрғандай.
– Бүгінде кешенді түрде ЭКО бағдарламасы 250-285 мың теңге тұрса, оған егілетін дәрі 150-200 мың теңге көлемінде тұрады. Шындығында, мұны арзандатудың жолы бар. Бірақ оны жасауға тиісті орындар құлықты емес. Израильде бір әйелді емдеп, ДТҰ әдісін жасау үшін шамамен 2-3 мың доллардай қаржы жұмсалады. Бізден арзан, өйткені оларда дәрі арзан. Сол арзан дәріні кезінде біз де қолдандық. Кейін ол дәрі елімізде жоқ болып кетті. Өйткені еліміздегі дәрі сатумен айналысатын орындарға арзан дәрі сату тиімсіз болғандықтан, оны жоқ қылып жіберді. Израильде қымбат дәріні әркім қалауына қарай сатып алады. Өйткені дәл сондай әсер ететін арзан дәрі де қолданыста бар. Ал бізде сол дәрінің тек қымбат түрі ғана сатылады. Ол бұрынғы пайдаланып жүрген дәрімізден үш есе қымбат, – дейді эмбриолог ғалым Салтанат Байқошқарова.
Саланың ұңғыл-шұңғылын түсінетін маман бұл пікірін үлкен мінберлерде де айтып жүр. Бірақ оны естір құлақ болмай тұр. Сондай-ақ осы саланың қазанында қайнаған мамандардың уәжіне иек артсақ, арзан дәріні елімізге жеткізушілер «бәрібір ол дәрі қымбатқа түседі, өйткені оны жаппай халықтың бәрі ала бермейді» деп әкелмей отырған көрінеді. Олар үшін қымбат дәріні сату көбірек пайда түсіретін көрінеді. Бұл жерде дәрі сатушылар өздерінің бас пайдасын ойлап, арзан дәріні сатуға құлықсыздық танытып отыр. Егер сол дәріні сол бағасымен елімізде айналымға енгізе алсақ, еліміздегі ЭКО әдісі де арзандай түседі. Израильде бір қызмет атқаратын дәрінің қымбат түрі де, арзан түрі де дәріхана сөресінде еркін саудада. Ендеше, біздің елімізде де неге еркін айналымға енгізбеске?! Бедеулік пен белсіздік мәселесіне мән беріп қарамай, оның мәселесінің шешілуіне көз жұма қарасақ, келешекте аталмыш дерттер ұлт қауіпсіздігіне, ұрпақтың өсуіне қауіп төндірмек.
Қазақтың бесігі бос қалмай ма?
Последние статьи автора