Мемлекеттік қызметке тек мемлекеттік тілді меңгергендерді ғана қабылдау керек пе?

Меруерт Қазбекова, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты:
– Бұл – жақсы бастама. Әрине, қол­дай­мын. Бірақ асығыстық танытуға бол­май­ды. Қазір мектептерде қазақ тіліне ай­рықша көңіл бөлінуде. Демек, сол тол­қынның орта білім алып, жо­ғар­ғы оқу орындарында оқып, жұ­мысқа ара­лас­қандарынша 10-15 жыл­дай уақыт ке­теді. Міне, сол кезде мем­ле­кет­тік тілді біл­мейтіндерді қыз­метке ал­май қоюға болады. Тіл мәсе­лесі қа­шан­нан өзекті. Оны дамытып, мәртебе­сін көте­руге қазір бар жағдай жасалуда. Тіл тағ­дыры – Пар­ламент қа­быр­ғасында да жиі көте­рі­летін тақы­рып­тардың бірі. Десек те, мұн­дай талап қоюға әлі ерте. Өйткені мем­лекет­тік қызметте отыр­ған­дардың ара­сында қазақшаны жетік білмейтін ма­ман­дар әлі де көп. Бізге қазір мемлекеттік қызметке тек тілді біле­тіндерді ғана ем­ес, сонымен қатар білімді-білікті ма­ман­дарды да тартуы­мыз керек. Дәл бү­гін­гі кү­ні осы жағы ма­ңыздырақ деп ой­лай­мын.
Жолдас Мәмбетов, филология ғылымының кандидаты, доцент:
– Әлбетте! Мемлекеттік тілді білу – әрбір адамның парызы. Әлемнің бар­лық дерлік елдерінде мемлекеттік тілді білуге қойылатын талап күшті. Біздің елдегі мем­лекеттік қызметте отырған­дар «ор­ыс­ша оқығанбыз. Қазақшаға шор­қақпыз. Кеңес үкіметінің жүйесі ғой» деп жатады, ал қасында тұра қал­саң, қазақша жақсы түсінеді, тіпті сөй­лей де алады. Ондай бол­са, мемлекеттік қызметке қабылдану үшін қазақша білу­ге міндеттеуге әбден болады. Қа­зір­ден бастап мықтап қолға алып, мем­лекеттік тілді меңгеруді заң нор­матив­терімен міндеттемесек, «ерте­ңіміз» біт­пейді. Өткенде тілдерді оқыту ор­талы­ғында жұмыс істейтін орыстілді бір азамат былай дейді: «Мен қазақ тілін он жылда үйрендім. Қазір жақ­сы біле­мін. Онымды мақтан тұта­мын, әрине. Алайда жұмыста қазақша сөй­лей­тін адам таба алмаймын. Егер осы үдеріс жалғаса берсе, мемлекеттік тіл орыс тілі болып кете ме деп қор­қамын». Жалпы, қазір Қа­зақ­станда қазақша білетіндер басым. Ал кейбір шенеу­ніктің қазақ­шаға ем­ес, орысшаға жа­қын­дығы – жаман әдет. «Ауру қалса да, әдет қалмай­ды». Ме­нің ойымша, халық арасында әлеуметтік сауалнама жүргізу керек. Егер сұралған­дардың негізгі бөлігі қазақтілді болса, онда «мемлекеттік қызметке тек мемле­кеттік тілді меңгер­ген­дерді ғана қабыл­дау керек» деген заң шығаруды кейінге қалдырудың қажеті де жоқ.
Мұхит Асанбай, саяси ғылымдар кандидаты, саясаттанушы:
– Мен керек деп санаймын. Мем­лекет­тік деп аты айтып тұрғандай, мем­лекеттік қызметкердің атына заты сай бол­ғаны дұрыс, яғни бұл қызметте жұ­мыс істейтін адам қазақшаны жетік мең­герген, ұлтының жанашыр тұлғасы бо­луы қажет. Біз өз алдына қалыптасқан мем­лекетпіз. Осы жағынан алғанда, елі­міз­де шешуші рөл атқаратын қазақ­тың мүд­десі бұл арада бірінші болып ескері­луі тиіс. Егер үкімет мемлекеттік тілді да­мы­туда мейлінше күш жұмсаса, талап қо­йылса, бұл проблема оңай шешілген болар еді. Өйткені мемле­кеттік қызметте отырғандардың 90 пайызы – қазақтар. Олай болса, мем­лекеттік тілді білмейтін­дерді жұмысқа қабылдауға тыйым салу­ға әбден бола­ды. Мемлекеттік тілді да­мы­туға бюд­жеттен қомақты қаржы жұм­сап жатады. Одан да бір тиын бөлмей, мемлекеттік қызметке тек мемлекеттік тілді меңгер­гендерді ғана қабылдайық. Бұл, бірінші жағынан, қазақ тілінің да­муы­на, мәр­тебесін көтеруге айрықша ық­пал етсе, екінші жағынан, мемлекеттік қыз­мет­тегі­лерді қазақша сөйлетер еді.