Мәжілістің жалпы отырысында депутат Мұрат Әбенов ЖСН-нің оңай берілуін сынады, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.
Бірқатар қазақстандық БАҚ, сондай-ақ әлеуметтік желілерде Халыққа қызмет көрсету орталықтарына (ХҚКО) жүктемені азайту мақсатында екінші деңгейдегі банктер арқылы шетелдік азаматтарға жеке сәйкестендіру нөмірін (ЖСН) алу бойынша Мемлекеттік қызмет көрсету туралы шешім қабылданғаны туралы ақпарат пайда болды. Іс жүзінде ЖСН кез келген шет мемлекеттің азаматы ХҚКО-ға жүгінбей-ақ ала алады, - деді Әбенов.
Оның айтуынша, Қазақстан азаматтары бұл ақпарат туралы білгеннен кейін экономикалық қауіпсіздік пен ЖСН-ды алуға құқығы жоқ адамдарға олардың жеке қатысуынсыз берудің дұрыстығына алаңдаушылық білдіріп отыр.
Мұндай күдіктің туындау себебі көрші елдерден ЖСН-ды және банк картасын Қазақстан аумағына жеке азаматтардың кірмей-ақ ақылы түрде алуға болады деген әлеуметтік желілердегі ақпарат таратылуына байланысты болып отыр. Мұндай жарияланымдар бойынша уәкілетті органдар ешқандай ресми түрде теріске шығарған жоқ. Қазақстан Республикасы «Сәйкестендiру нөмiрлерiнiң ұлттық тiзiлiмдерi туралы» заңға сәйкес, Жеке сәйкестендiру нөмiрлерiн Ішкі істер министрлігі қалыптастырады. Ішкі істер министрінің бұйрығымен «Қазақстан Республикасында уақытша болатын шетелдіктерге және азаматтығы жоқ адамдарға жеке сәйкестендіру нөмірін қалыптастыру және түзету» Мемлекеттік қызмет көрсету қағидалары бекітілді, оларды берудің нақты рәсімдері айқындалған, - деді ол.
Депутат атағандай, қағидаларға сәйкес құжаттарды қабылдау және Мемлекеттік қызмет көрсету нәтижесін беру тек ХҚКО немесе egov.kz порталы арқылы жүзеге асырылады. ЖСН беру қызметтерін көрсету тізімінде екінші деңгейдегі банктер жоқ.
Сонымен қатар «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» заңның 20-бабына сәйкес «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясының ЖСН беру қадамдық рәсімі нақты көрсетілген, құжаттар топтамасының толықтығын, оның ішінде беруден бас тарту себептерінің бар-жоғын тексеруден басқа, мемлекеттік құрылымның жауапты қызметкері көрсетілетін қызметті алушының жеке басын сәйкестендіруді жүзеге асыруға міндетті. Мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесі - тіркеу куәлігін беру. «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» заңның 30-бабына сәйкес, мемлекеттік қызметті көрсету рәсімдерін бұзу заңда белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады, - деп айтты Әбенов Мәжілісте.
Мұрат Әбенов атап өткендей, бұл жағдайда екінші деңгейдегі банктерге ЖСН беру кезінде ең жауапты мемлекеттік функцияны көрсетуді - көрсетілетін қызметті алушының жеке басын сәйкестендіруді және оның Қазақстан Республикасының аумағында жеке басын тексеруді заңмен негізсіз беру жүзеге асырылды.
Қоғамдық тәуекелдер қандай? Құқықтық мемлекеттегі басқару теориясы кез келген мемлекеттік функцияларды жүзеге асыру құқығын беру рәсімдерді бұзғаны үшін жауап беру міндетімен теңестіріледі деп болжайды. Бұл жағдайда ЖСН беру рәсімдерін бұзғаны үшін жауапкершілік екінші деңгейдегі банктерге қана емес, «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» заңда көзделген мемлекеттік бақылау шаралары да, қоғамдық мониторингпен қамту да қолданылмайды. Сонымен қатар екінші деңгейлі банктер бизнес субъектісі ретінде көптеген тексеруден қорғалған. Сонымен, тәуекелдерді бағалаудың және анықталған бұзушылықтардың жолын кесудің заңнамалық бекітілген тетіктері жоқ. Рәсімдерді бұза отырып ЖСН беру фактілері жұртшылыққа мәлім болса да, банк қызметкерлерінің ЖСН алушыны сәйкестендіру және Қазақстан Республикасынан тыс резидент емеске тіркеу куәлігін беру жөніндегі заң талаптарын бұзғаны үшін жауапкершілігі белгіленбеген, - деді ол.
Әбеновтың айтуынша, ЖСН иеленуші бейрезидентке қазақстандық компанияларды құруға, бизнесті ресми жүргізуге, жеке және заңды тұлғалармен сенімгерлік қатынастарға түсуге кең мүмкіндіктер ашылады.
ҚР азаматтары шетелдіктің қазақстандық ЖСН бар екенін біліп, жеке нөмір берілмес бұрын оның деректерін уәкілетті органдар тексергеніне, басқа елдің азаматы Қазақстан аумағында физикалық тұрғыда екеніне сенімді. Бұл елдің мемлекеттік және экономикалық қауіпсіздігіне тікелей әсер етеді, өйткені ол көлеңкелі экономика үшін қолайлы ортаны қалыптастыруға, алаяқтықтың таралуына ықпал етеді, халықаралық санкцияларды айналып өту тәуекелдерін тудырады, - деп түсіндірді депутат.