Әшірбек СЫҒАЙ, театр сыншысы, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер кайраткері:
– Әрине, келісемін. Мемлекет құрушы ұлт саны көбеймей, басқа ұлт ешқашан ол елдің қадір-қасиетін түсінбейді. Сондықтан мемлекет құрушы ұлт негізгі ұстам, діңгек болуы керек. Мемлекеттің негізгі өзегі ұлт құрушы халықтан тұруы тиіс. Сонда ғана оны ауыз толтырып «міне, қазақ!», «міне, өзбек!», «міне, қырғыз!» деп көрсетуге болады. Әйтпесе қырық құрау, қырық ру, оның белгілі бір ұлт құрушы халқы жоқ болса, ондай мемлекет кімнің атынан дамиды? Кімдер оған тұтқа болады? Кімдер иелік етеді? Сондықтан мынау қазақ жері, қазақ топырағы болғандықтан, мемлекет құрушы ұлт – қазақ болған соң осы үлкен бәйтерек – қазақ арқылы бұтақ, жапырақ секілді басқа ұлттар да өсіп-өнеді. Менің ұғымым осылай.
Нұрлан ЕРІМБЕТОВ, саясаттанушы:
– Тәуелсіздікті нығайту үшін мемлекет құрушы ұлт санының көп болуы маңызды емес. Қазір өзге ұлттармен бірігіп жұмыс жасап отырған қаншама мемлекеттер бар. Сондықтан мен Тәуелсіздікті нығайтуды мемлекет құрушы ұлтпен немесе адам санымен бағаламаймын. Бізде барлық ұлтты біріктіретін ұлттық идея болуы керек. Қазаққа да, орысқа да, кәріске де «Қазақстан – Отаным!» деген ұғымды сіңіруіміз қажет. Осында тұрған қай ұлт болмасын, өзінің, балаларының, немерелерінің, шөберелерінің болашағын осы елмен байланыстыруы тиіс. Тарихты ақтарып көрсек, өткен ғасырларда мемлекет құрушы ұлт өкілдері көп болса да, қаншама елдер өзінің егемендігінен айырылды. Өзге мемлекеттің құлы болып кетті. Еуропаны алыңыз, АҚШ-ты алыңыз, Африканы алыңыз. Бұл – өмірде болған жағдай. Сондықтан кейбір азаматтардың мемлекет құрушы ұлт саны көбеймей, Тәуелсіздік нығаймайды дегеніне мен келіспеймін. Одан да еліміздегі барлық ұлт пен ұлысты біріктіретін мемлекеттік идеологияны нығайтқанымыз жөн. Сонда ғана еліміздің егемендігі мен Тәуелсіздігі нығаятын болады.
Амалбек ТШАН, қоғам қайраткері:
– Қазақ көбеймей, Алаш баласының мәселесі шешілмейді. Егер халықтың саны 20 миллионнан кем болса, ол мемлекеттің әртүрлі себептермен құрып кету қаупі бар. Сондықтан мен бұл сұраққа толық қосыламын. «Ұрпақ көбеймей – ұлт өспес, құлын көбеймей – жылқы өспес» деген аталы сөз тегін айтылмаған. Сондықтан біз қалай десек те, әлемнің әр шалғайында жүрген 5 миллион қазақты Тәуелсіз Қазақ еліне қоныстандыруымыз керек. Еліміз Тәуелсіздік алғалы, шынын айту керек, біраз шаруаның басы қайырылды. Бақылау күшейтіліп, жемқорлық тыйылса, Қазақстанның алып кемесі аршындап алға жылжи береді. Бұл ретте, оралмандарға ақша беріп жарытпасақ та, құжаттық кедергілерден арылтуымыз тиіс. Сонда елім деген қазақ өзі-ақ келеді.