Ықылас ОЖАЙ: Қария қыраттар сөйлейді күңіреніп ...

ТАРИХ
Бөкен жон, бөрте қыраттар астында
Шөптермен жабылған,
Ақсөңке сүйектер сөйлейді,
Не түйдік аруақтар зарынан?!
Менің тарихым – ап-ащы, күп-күрең,
Себебі ол, анамның жасымен,
Атамның қанымен жазылған.
Қария қыраттар сөйлейді күңіреніп,
Қобыздың тілімен,
Бір әуен талықсып жетеді құлаққа
Торғын жел үнімен.
Қан бөккен даламның қайғысын сеземін,
Жылқының жалы мен жусанның бүрінен.
Қайран, қабылан бабалар
Басының ішінде күн жанып,
Шуағы жүзінен байқалған.
Орхонның көк мәрмар тасына кертіліп,
Ерлігі айтылған.
Түз жүрек, тау мінез түркінің
Астында қара жер теңселіп,
Ауызында көк аспан шайқалған.
Ойхой, Орхонның жазуы,
Сен едің расы –
Бабамның жәдігер мұрасы.
Тамырымда күркіреп ағатын,
Қайда сол көк тастың көгілдір дұғасы?!
Көгілдір дұғамды
Кеудеме кісінетіп,
Боздадым зарлы үнмен,
Боздадым қазақы тағдырмен.
Сөйттім де,
Жылқының иісіндей бұрқырып,
Тұлпардың тостақтай көзінде
Тұңғиық шер болып қалдым мен.

МАДАҚ

Әлемді жаратқан, Алла,
Әкемді жаратқан, Алла,
Адамды жаратқан, Алла,
Анамды жаратқан, Алла,
Саған мадақ болсын, мадақ!

Ей, Алла!
Сен жатырға салған жалғыз дән,
Қара жер бетінде қоғадай қаулаған.
Аз ғана ғұмыры ақшаға сатылып,
асқазан алдаған,
Қосаяқ құлыңның қылығы
Әлгі... қара шыбындардан аумаған.
Бесіктен бейітке жосылып,
Өтсе де ғасырлар неше мың.
Хикмет кітабын меңгермей,
Аспадық тағылық кеселден.
Құдайсыз жүректі түленге билетіп,
Тоғышар тұрғыны боп алдық,
Кеңірдек дейтұғын көшенің.
Көзімнен көгілдір жапырақ бүрлетіп,
Жыладым...
Жалаңаш көшелер жанымды кірлетіп,
Қара жер үстінде күп-күрең тіршілік,
Адамзат адасып барады
Барады тағы да
Екі аяқ үстіне жемтігін сүйретіп.
Бөксе мен бөтелке түбінде,
Жыныққан дүбірге.
Шырмалып бұл пәни
Көшсе де көрпелік ілімге...
Табиғат сөйлейді,
жап-жасыл, тұп-тұнық
Құдайдың тілінде.
Сол тілді түйсінер жүректі шаң басып,
Неге мен құлаттым еңсемді?
Тағдырым – тамшының өлшемі,
Жоқ едім, бар етіп,
Құрсақта жүздіріп,
құрлықта тұрғызған, Раббым,
Сол үшін сүйемін мен сені.
Жоқ едім басында,
Алланың бұйрығы мөрленіп,
Маңдайдың тұсына.
Ғаламның көгінен жұлдыздай сорғалап,
Сөз болып ояндым қаламның ұшында.
Бес күнім берілген адамдық пішінде,
Алтыншы уақытты көремін түсімде,
Сол түсті іздедім шарқ ұрып жалғаннан,
Сөйтсем ол жүр екен «аруақтар» ішінде.
Құсни ғаламның құс жетпес шегінде,
Қауышып қаралы өлімге,
Адами қауызың аспанға бүр атар,
Алтыншы уақыттың демінде.
Біз сөйтіп,
ертең бе, бүгін бе?
Табыттың бұлдырап түбінде,
Көгілдір әлемге көш түзеп,
Сөйлейміз мүбәрәк
Бір ғана Құдайдың тілінде.

ПАЙҒАМБАР

Адамзаттың асыл тәжі, Пайғамбар
Жолың жұпар болғаннан соң сізге ердік,
Артыңыздан ақиқатты айтуға,
Сізден кейін үр жалғанға біз келдік.
Мен – ақынмын, ал сен болсаң – елшісің
Шымшық тілің шындықты айтқан шыр-пырлап,
Қоғалы көл қоңыр өлең мен едім,
Ауызымнан аққу ұшқан сұңқылдап.
Ей, Мұхаммед, қасіретімді сұрама,
Сақ санама шіре салу шақ қалған,
Көк бөрінің көз жасына иленген,
Рухымды көк қағаздар таптаған
Жәми жалған маңдайына тар болдық,
Туралықпен қашаған соң жолды біз,
Топастардың түйсігімен өлшенсек,
Ей, Мұхаммед, екеуміз де сорлымыз.
Оған куә Тағаланың кітабы,
Сенің тілің шындықты айтып тоқтаған.
Қанағатсыз қарындардан шыңғырған,
Менің тілім тағдырларды жоқтаған.
Әй, Пайғамбар, әділдік жоқ содан соң,
Тағдырымды табыстағам қаламға.
Ойсыздардың ойнағымен жазылды-ау,
Обалымыз он сегіз мың ғаламға. 

ШЕШЕ
Біздің өмір – қара тірлік, қара нан,
Қара түннің қауызынан зар алғам.
Мен о баста жерге келмей тұрғанда,
Жатыр деген жарты әлемде жаралғам.
Бір тамшыдан пайда болсам басында,
Қайда барам, қайдан келдім расында.
Келген жерім – аяғымның үстінде,
Кетер тұсым – табанымның астында.
Құрсақ деген нұрлы әлемнен таралған,
Бір анадан жетеу едік жаралған.
Мен әкемнің тамырынан қан алып,
Мен анамның омырауынан ар алғам.
Төрт тұлымды, үш кекілді өсірген,
Менің анам дария сынды есілген.
Төсіндегі сүт емізген бүршіктің,
Қағбадағы қара тастан несі кем.
Егер менің арымды ақша алдаса,
Құдай сөйтіп қаңғыртпай ма қорласа.
Онда менің жануардан нем артық,
Екі аяғам бар дегенім болмаса.
Адамдар-ай, адамдар-ай, адасқан,
Бес күндіктің бет-ауызын жаласқан.
Кішілері күштілерге жұтылып,
Дүние деген қу сүйекке таласқан.
Мына жалған, жалған емес, зар екен.
Жақсылыққа Жалғыз Ием жар екен,
Пенделерін сыйғызбаған қара жер,
Хауа ананың құрсағынын тар екен.
Пенделерді таластырған қу жалған,
Шеше-ау, сенің құрсағыңнан тар екен...

АБАЙҒА
Жұп-жұмыр болған жырлары
жылдармен бірге жылжыған,
Салиқалы сөзімен
құламас қамал салдырған.
Қара орман қазақ тегімен
артына қалған жұртына,
Қағазға қабірі қазылмас
қазасыз өлең қалдырған.
Бұлжымас құбылнама ғой
шарана дүние ұғымы,
Жер текті менің жалғызым,
кім ұқсын жұмбақ сырыңды.
Қарғасы қалың қоғамның
қыраны жалғыз қашанда,
Бөрібайларға тәуелді
Құлагерлердің ғұмыры.
Өрелі туған данамды
өксітіп өмір өткен-ай,
Үлбіреп тұрған өзекті
өзімнен келіп тепкен-ай.
Орыны бөлек ойшылым
опынып өтті-ау өмірден,
Құрсаққа сыйған ұлыңның
қазаққа сыймай кеткен-ай.
Жатырға сыйған ұлыңның
ақылға сыймай кеткен-ай... 

ӨЛЕҢ
Жамағатқа жазғанша күлкілі өлең,
Тақыр шабын тағдырдың түртіп өлем.
Адамзатқа арғымақ жыр түлетем,
Жүрегімің жып-жылы үлпілімен.
Қыз емшек тау тұлғалы мендегі өлең,
Марал маңдай тағдырға елжіреген.
Көңілім көл суымен шағылысып,
Арманым ай астында мөлдіреген.
Қайтейін, бөкен балтыр, аталы арман,
Менің де жаным – мәңгі, тәнім –жалған.
Құс кеудемде көк үйрек шайқалғанда,
Қос көзімнен қуаныш боталаған.
Айға бата жасасам қан шырайлы,
Қабырғамды қайратым қамшылайды.
Үркердің тұяғынан үп еткен шаң,
Көкірегіме өлең боп тамшылайды.

ДҮНИЕ
Дүние!
Иленудемін иіңе,
Төсекжады ұлдан қайыр жоқ,
Тұтқаңа болмақ кім ие?
Көк теңге!
Жетпеген де бар, жеткен де,
Буыңа сенің буынып,
Қылқынып жатыр көп пенде.
Көк теңге!
Тойым жоқ екен тек сенде,
Бұралқы қылып қызымның
Пұшпағын жырттың жетпей ме?
Ұятым!
Шара жоқ сені тиятын,
Дөкейді жалап жантықтар
Тесік таппай жүр сиятын.
Тірлігім!
Тірліктен тәнім үркиді
Кеудемде нелер кілкиді.
Кеденсіз кеңірдектерден
Кедейдің иісі мүңкиді.
Жалған-ай!
Мұңды ғып қойдың, жындығып
Мен сенің келтелігіңді
Егер де айтсам шыңғырып,
Кеуделі неме кетпей ме
Кеудеме дәрет сындырып?!

"Адырна" (өлеңдер жинағы)